Trump’tan “Uyanmış Yapay Zeka”ya Yasak!

ABD Başkanı Donald Trump, yapay zekâ kullanımına ilişkin çarpıcı bir karar aldı. 24 Temmuz’da imzaladığı yeni yürütme emriyle, federal kurumların sadece “ideolojik olarak tarafsız” yapay zekâ modellerini kullanmasını zorunlu kıldı. Bu, hükümetin yapay zekânın ideolojik yönünü doğrudan kontrol altına almasının ilk örneği.

Trump’ın “uyanmış yapay zekâ (woke AI)” diye nitelendirdiği modeller, çeşitlilik, eşitlik, kapsayıcılık (DEI), LGBTQ+ hakları ve eleştirel ırk teorisi gibi konularda hassas bir yaklaşım sergiliyor. Yeni düzenlemeyle, bu konuları ele alan veya bu değerleri savunan yapay zekâ modelleri artık federal sözleşmelerde kullanılamayacak.

Yürütme emri, yapay zekâ sistemlerinin “doğruluğa, tarihsel gerçekliğe ve Amerikan değerlerine sadakat göstermesi” gerektiğini vurguluyor. Teknoloji şirketlerinden ise, modellerinin ideolojik bir yönlendirme içermediğine dair yazılı garanti isteniyor. Bu karar, Çin’e karşı teknolojik üstünlük sağlamayı amaçlayan daha geniş kapsamlı bir “Yapay Zeka Eylem Planı”nın parçası olarak açıklandı. Plan, bürokrasiyi azaltmayı ve Amerikan yapay zekâ araçlarının küresel rekabet gücünü artırmayı hedefliyor.

Ancak karar, hukuki ve etik açıdan büyük tartışmalara yol açtı. Uzmanlar, “tarafsızlık” kavramının teknik olarak tanımlanması ve uygulanmasının zorluğunu, ifade özgürlüğü ve akademik bağımsızlık risklerini vurguluyor. Yapay zekâ modelleri, insan verileriyle eğitildiğinden tamamen ideolojiden arındırılmış bir yapının mümkün olmadığını belirten uzmanlar, kararın sansür ve otosansüre yol açabileceği uyarısında bulunuyor.

Google (Gemini) ve Microsoft (Copilot) gibi büyük teknoloji şirketleri, federal hükümetle çalışmaya devam edebilmek için modellerini yeniden yapılandırmak zorunda kalabilir. Şirketlerden henüz resmi bir açıklama gelmedi.

Trump yönetimi ise kararı, “Amerikan halkının vergileriyle finanse edilen sistemlerin Amerikan değerlerine aykırı içerikler üretmemesi” gerektiği gerekçesiyle savunuyor. Yürütme emrinin önümüzdeki haftalarda hukuki itirazlarla karşılaşması ve Anayasa Mahkemesi’ne taşınması bekleniyor.

“Uyanmış Yapay Zeka” Nedir?

Trump yönetimi, “uyanmış yapay zekâ” terimiyle; toplumsal cinsiyet, ırk eşitliği, LGBTQ+ hakları, çevrecilik, çeşitlilik ve kapsayıcılık gibi değerleri benimseyen ve bu doğrultuda yanıtlar üreten sohbet robotlarını kastediyor. Bu sistemler, özellikle büyük dil modelleri (LLM) – ChatGPT, Gemini, Copilot gibi – insan haklarını önceleyen ve ötekileştirmeye karşı duyarlı cevaplar vermeleriyle biliniyor. Ancak Trump ve bazı muhafazakâr çevrelere göre bu sistemler muhafazakâr görüşleri bastırıyor, Amerikan aile yapısına ve geleneksel değerlere aykırı ve bazen “sol ideolojiyi” destekliyor. Bu nedenle, bu sistemlerin federal kurumlarda kullanılması istenmiyor.

Trump’ın İmzaladığı Yürütme Emri Ne Diyor?

Trump, 24 Temmuz 2025’te imzaladığı yürütme emriyle şunları talep etti: Federal kurumlar sadece ideolojik olarak tarafsız yapay zekâ sistemleri kullanacak; “Uyanmış” olarak tanımlanan içerikler (trans hakları, DEI politikaları, ırksal adalet vurguları vb.) yapay zekâda yer almamalı; yapay zekâ geliştiricileri, modellerinin herhangi bir ideolojik önyargı taşımadığını belgelemek zorunda kalacak; yapay zekâ, “gerçeklere dayalı, tarihi doğrulara uygun ve Amerikan değerlerine saygılı” olmalı. Bu, sadece teknolojik değil, ideolojik bir müdahale anlamına geliyor.